In de Week van de Palliatieve Zorg organiseren zorgorganisaties en netwerken diverse activiteiten om de waarde van palliatieve zorg te benadrukken. Het doel: ervoor zorgen dat iedereen op het juiste moment de juiste zorg ontvangt.

Attent organiseerde in dit kader op 9 oktober een Mini-symposium voor medewerkers met als thema: Bewust stoppen met eten en drinken. Bewust stoppen met eten en drinken is een complexe beslissing die soms gemaakt wordt in de laatste fase van het leven.

Ervaringsverhalen

Na de introductie door Erik Lambeck, directeur specialistische zorg en expertise bij Attent, startte de avond met twee verhalen over cliënten die bewust kozen om te stoppen met eten en drinken om het leven te voltooien. Deze werden gedeeld door drie ervaringsdeskundigen van Attent. Geestelijk verzorger Hanneke ter Beest ging daarover in gesprek met Jackelien Matthijssen (verpleegkundig specialist), Leanne Schepers (senior verpleegkundige) en Levine Blom (verzorgende). Zij schetsten een beeld van hun ervaring door vragen te beantwoorden als: Hoe ging de voorbereiding? Hoe ging het traject?  Hoe was de stemming? Hoe lang duurde het? Was er weerstand, ook bij naasten?

Ze beschreven het proces als bewust, waardig en ook mooi. Ze waren intensief betrokken, vooral door ‘er te zijn’ want de band is sterk in het laatste moment. Deze cases verliepen ‘volgens het boekje’. De cliënten waren standvastig en konden het goed volhouden. Met hun begeleiding en zorg konden zij in dit proces ondersteunen.
Ze gaven aan dat het belangrijk is de wens serieus te nemen want kwaliteit van sterven is net zo belangrijk als kwaliteit van leven.

Ondersteuning door vrijwilligers van VPTZ en NAbij

Er zijn vrijwilligers die mensen kunnen ondersteunen in de laatste levensfase thuis of bij een zorgorganisatie. De organisaties VPTZ (Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg) en NAbij informeerden de deelnemers over de mogelijkheden.

VPTZ
In heel Nederland bieden vrijwilligers onder de paraplu van VPTZ zorg en ondersteuning aan terminaal zieke mensen en hun mantelzorgers.  De vrijwilligers zijn bij Attent ingezet op locatie Beverode en Hospice De Baroktuin in Regina Pacis. Ze worden als volwaardig gezien in het traject, hebben een aanvullende rol en kunnen de mantelzorger ondersteunen. Zij voeren geen zorgindicatie werkzaamheden uit. De meerwaarde van de vrijwilliger is dat hij of zij uit heel veel palliatieve ervaring kan putten. Dat is een fijne toevoeging voor zorgteams.

NAbij
NAbij ondersteunt kosteloos mensen in de laatste fase van het leven die niet voldoende mensen om zich heen hebben waar zij op terug kunnen vallen. Dat zijn bijvoorbeeld ook mensen die verslaafd zijn, dakloos zijn of geestelijke problemen hebben.

Hoofdspreker Sander de Hosson

De hoofdspreker van de avond was Sander de Hosson. Een nederlandse longarts en schrijver, bekend om zijn werk in de palliatieve zorg. Hij biedt inzicht in hoe zorgverleners en families op een respectvolle en zorgvuldige manier met die situatie kunnen omgaan.

Bewust stoppen met eten en drinken is een complexe beslissing die soms gemaakt wordt in de laatste fase van het leven. Het is een optie die genoemd kan worden als een alternatief voor euthanasie. Sander de Hosson belichtte de ethische, emotionele en praktische aspecten van deze keuze, en de impact ervan op de betrokkenen.

Sander begon met het belang om tijdig, eerlijk en open over de dood te praten met elkaar. Over de dood wordt zelden gepraat totdat het te laat is. Wat zit eraan te komen, wat vind je belangrijk? Het is vaak niet duidelijk voor mensen wat wel en niet kan bij doodgaan en wat de mogelijkheden zijn. Hij benadrukte vervolgens om geen oordeel te hebben als zorgverlener maar naast je cliënt te blijven staan.

Naasten goed informeren
Hij benadrukte ook het belang om de naasten goed te informeren over het proces. Wat ga je als naaste zien? Naasten kunnen schrikken van een holle blik, magerder gezicht, het er anders uitzien van hun geliefde. Goede informatie kan die ervaring verlichten. Het is goed om te weten bijvoorbeeld dat het horen in takt blijft in de stervensfase, het is dus belangrijk om niet óver iemand te praten in zijn of haar bijzijn.

Sterven verloopt volgens een aantal fasen. Men wordt bedgebonden, stopt met eten en drinken, de functie van hart en nieren vermindert, de slijmvliezen worden droog (droge mond, het invetten van lippen is belangrijk), de longen falen, men wordt suf, is verminderd aanspreekbaar. Het is belangrijk om naasten in een zorgplanningsgesprek mee te geven dat dit kan plaatsvinden.

Kijktip
Sander deelde een kijktip met de deelnemers. Dat is de documentaire Dertien Dagen – npodoc.nl  ‘Floor Haak geniet ogenschijnlijk nog van het leven, maar zijn lichaam is broos en de stap naar het verpleeghuis kan hij zich niet voorstellen. Daarom besluit hij te stoppen met eten en drinken. Zijn twee zoons trekken bij hem in om voor hem te zorgen. Op verzoek van Floor filmt zoon Gijs het proces. Ze beleven samen de laatste dertien dagen van zijn leven. Intens, verdrietig, maar ook vrolijk en licht’.

Boek ‘Leven toevoegen aan de dagen’
In het slotwoord van Attent-bestuurder Hilda Barnhoorn bleek hoe ook zij geraakt was door het onderwerp en alles wat er tijdens de avond aan de orde was gekomen. Het benadrukte volgens haar in alle opzichten de waarde van palliatieve zorg.
De deelnemers kregen tenslotte Sanders boek ‘Leven toevoegen aan de dagen’ (van slechtnieuwsgesprek tot laatste adem en rouw – hoe een stervensproces verloopt) mee naar huis en konden dit laten signeren.